Νίκος Τσούλιας Είναι μια μεγάλη πρόκληση για κάθε άνθρωπο – από τις πιο μεγάλες και τις πιο ενδιαφέρουσες που έχουμε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Πρόκειται για στοιχείο της ουσιαστικής πραγμάτωσης του εαυτού μας, της νοηματοδότησης της ζωής μας, της προσέγγισης της ομορφιάς.
Να κατανοήσουμε την πραγματικότητα, να ερμηνεύσουμε τον κόσμο, να αναζητήσουμε την αλήθεια – αν βέβαια υπάρχει κοινή αλήθεια. Και με τις προσωπικές και τις συλλογικές προσπάθειές μας κατά βάση επιχειρούμε να τοποθετήσουμε το βίο μας σε δημιουργικό ρόλο. Αλλά αυτό δεν προϋποθέτει τη δυνατότητα να γνωρίσουμε την πραγματικότητα;
Είναι μια γοητευτική περιπέτεια. Κάθε στιγμή της ζωής μας είναι και στιγμή γνώσης. Οι αισθήσεις μας είναι διαρκώς ανοιχτά παράθυρα είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα. Μας βομβαρδίζουν με πληροφορίες και με παραστάσεις, με ερεθίσματα και με μηνύματα. Η ίδια η σκέψη μας δεν έχει σταματημό. Στοχάζεται και αναστοχάζεται, αναζητά και δημιουργεί είτε με πεδίο αναφοράς το περιεχόμενο των αισθήσεων είτε από μόνη της και κυρίως με τη μνήμη της. Έχει τόσους και τόσους ανοιχτούς ορίζοντες της λογικής και του ορθολογισμού, της φαντασίας και της μυθοπλασίας, που δεν μπορούμε ποτέ στη διάρκεια της ζωής μας να τους γνωρίσουμε…
Η μάχη για την κατανόηση της πραγματικότητας γίνεται από πολλά πεδία: της φιλοσοφίας, της τέχνης, της επιστήμης, της θρησκείας κλπ. Είναι πεδία συνεργατικά αλλά και ανταγωνιστικά μεταξύ τους. Και κάθε άνθρωπος αν θέλει να εμβαθύνει στις άπειρες πτυχώσεις της πραγματικότητας, δεν μπορεί παρά να ασκείται συστηματικά σε κάθε πεδίο. Να προβληματίζεται, να αναρωτιέται, να αναζητεί, να διαμορφώνει.
Εκεί που η υπόθεση είναι δύσκολη είναι η σχέση μας με την αλήθεια. Και η αλήθεια έχει δυσκολίες, γιατί εμφανίζεται με το περιεχόμενο του «απόλυτου» – κάτι που δεν αφορά την πραγματικότητα και την κατανόησή της. «Εγώ λέω την αλήθεια», είναι η μόνιμη επωδός από κάθε άνθρωπο, όταν θέλει να επισφραγίσει τους ισχυρισμούς του και να δώσει ένα οριστικό – κατά τη γνώμη του – τέλος ευνοϊκό γι’ αυτόν σε μια διαμάχη ή σε μια διαλογική συζήτηση αντιπαράθεσης.
Δύσκολα αναρωτιόμαστε αν η αλήθεια έχει πλευρές που δεν τις ξέρουμε και ακόμα πιο δύσκολα δεχόμαστε ότι η άλλη πλευρά δεν έχει τη δική της πρόσληψη της αλήθειας. Δύο είναι τα κύρια εμπόδια για αυτή τη πλευρά του θέματός μας: ο εγωισμός – που δεν αφήνει περιθώριο να μειώσει τον εαυτό μας – και η έλλειψη κριτικής σκέψης και ορθολογισμού.
Σε κάθε συζήτηση αρχίζουμε και τελειώνουμε με την παραδοχή ότι κατέχουμε την αλήθεια και ότι έχουμε δίκιο. Δύσκολα αμφισβητούμε τον εαυτό μας και πιο δύσκολα κάνουμε αυτοκριτική. Όταν ο λόγος μας είναι άκαμπτος, όταν είναι απόλυτος και δογματικός, τότε δεν έχουμε καμιά δυνατότητα να συζητήσουμε. Η σχετικοποίηση του λογισμού μας αλλά και η απόφασή μας να τον θέτουμε πάντα σε δοκιμασία είναι στοιχεία sine qua non για κάθε διάλογό μας.
Όταν η επιστήμη και ο ορθολογισμός – που είναι τα κύρια εργαλεία κατανόησης της πραγματικότητας και αναζήτησης της αλήθειας – δεν δογματίζουν, αλλά το αντίθετο επιζητούν τη γόνιμη αντιπαράθεση ιδεών και θεωριών και έτι περαιτέρω επιδιώκουν τη δυνατότητα διάψευσης των απόψεών τους, όταν αυτά τα εργαλεία είναι οι κύριοι διαμορφωτές της κοινωνικής και πολιτισμικής πραγματικότητας και εν τούτοις ποτέ δεν ισχυρίζονται ότι κατέχουν την αλήθεια, μπορεί ο καθένας μας να ισχυρίζεται κάτι τέτοιο;
Φυσικά, οφείλουμε να ορίσουμε τι είναι η αλήθεια, γιατί προφανώς δεν είναι η παράθεση κάποιων ουδέτερων γεγονότων με βάση την προσωπική μας πρόσληψη και κυρίως με βάση το δικό μας ερμηνευτικό πλαίσιο. Σε κάθε περίπτωση, ένα βασικό πεδίο της φιλοσοφίας και του στοχασμού του ανθρώπου δεν μπορεί να γίνεται ιδιοκτησία προσωπική και μάλιστα με αλαζονικό τρόπο.
Στο αρχικό ερώτημα δύσκολα υπάρχει απόλυτη απάντηση. Δεν υπάρχει μια αλήθεια – γιατί η αλήθεια σε μεγάλο βαθμό είναι μια κατασκευή κοινωνική και προσωπική. Από την άλλη πλευρά, αν δεν έχει ο καθένας μας και τη δική του σχετική αλήθεια, τότε δεν θα υπήρχε κοινωνία και καμιά μορφή συλλογικότητας. Υπάρχει κοινός τόπος της αλήθειας, αλλά αυτό απαιτεί βαθιά γνώση και ταπεινοφροσύνη, αυτογνωσία και σεβασμό στην άποψη του άλλου.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 5/03
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
