Νίκος Τσούλιας Ο σύγχρονος καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής έχει διαφανεί εδώ και καιρό ότι εξαντλεί τα ιστορικά του πλαίσια. Παραμένουν όμως κάποιοι ισχυροί θύλακες μιας επιμέρους αναπαραγωγής του που εστιάζονται κυρίως στις νέες τεχνολογίες και κυρίως στον έλεγχο που ασκεί στην κοινωνία μέσω των θεσμών της αγοράς. Ωστόσο, τα βασικά χαρακτηριστικά του καπιταλισμού αποπνέουν το λυκόφως της ιστορικής του διαδρομής.
Και όλα αυτά τα στοιχεία συγκλίνουν στο παρακμιακό τέλος του. Αλλά θα είναι τέλος παρατεταμένο και οδυνηρό! Όλα αυτά τα στοιχεία είναι δηλωτικά της μεγάλης επίθεσής του – λόγων των πολλαπλών αντιφάσεών του και αδιέξοδων του – στις κοινωνικές δυνάμεις όλων των χωρών του κόσμου. Είναι στοιχεία γνωστά από τις μεγάλες ανακατατάξεις της ιστορίας, από τις περιόδους μετάβασης, από τα συμπυκνωμένα γεγονότα.
Αλλά ποια μπορεί να είναι μερικά απ’ αυτά τα στοιχεία που δηλώνουν το τέλος μιας εποχής; Πρώτον, η διαρκώς και μεγαλύτερη συσσώρευση πλούτου σε ολοένα και λιγότερα χέρια, η οποία αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε κοινωνικές εκρήξεις. Δεύτερον, η κατίσχυση ενός εγωιστικού αξιακού πεδίου που παραπέμπει στην επικράτηση της ατομικιστικής αντίληψης και πρακτικής σε βάρος κάθε μορφή έκφρασης της αλληλεγγύης και της κοινωνικότητας.
Ας δούμε μια ολοκληρωμένη και περιληπτική προσέγγιση για το όλο πεδίο της παιδείας. «Τα ζητήματα της εκπαίδευσης εμφανίζουν ένα τριπλό ενδιαφέρον στον σύγχρονο ιστορικό ορίζοντα: Μορφωτικό και αξιακό, ως προς τα ενδεδειγμένα περιεχόμενα σπουδών και τον εξαναγκαστικό αναπροσανατολισμό τους στη αναπαραγωγή των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής και ανταλλαγής, Οικονομικό, ως προς την υποχρηματοδότηση της δημόσιας εκπαίδευσης, αλλά και σχετικά με τη δημιουργία και τη διεύρυνση μίας ‘αγοράς παιδείας’ και Πολιτικό, ως προς την αξίωση ισχύος μιας ελάχιστης κοινωνικής μειοψηφίας, προκειμένου να επιβάλλει την κοινωνικοοικονομική και τη ιδεολογική εξουσία της στην υπόλοιπη ανθρωπότητα»[1].
Σε αυτό το πολιτικό σκηνικό η θεσμική εκπαίδευση λειτουργεί σε ένα αντιφατικό πλαίσιο. Ενώ η μακρά διαδρομή της στο Δυτικό κόσμο ως αποτέλεσμα των διαφωτιστικών ρευμάτων και των κοινωνικών αγώνων οδηγεί στην πρώτιστη θεμελίωση μιας Δημόσιας και Δωρεάν Παιδείας με βάση το πολιτιστικό κεκτημένο ότι η μόρφωση είναι κοινωνικό αγαθό και δικαίωμα κάθε πολίτη και υποχρέωση κάθε κοινωνίας να το εξασφαλίζει, τις τελευταίες δεκαετίες ανατρέπεται αυτή η θεώρηση είτε κάτω από την έννοια ενός αυθαίρετα οριζόμενου οικονομικού κόστους της εκπαίδευσης είτε κάτω από την επιταγή ότι δεν είναι η κοινωνία που καθορίζει τις αξίες και τις προτεραιότητες αλλά μόνο η αγορά εργασίας. Και έτσι έχει αρχίσει η αποδόμηση της Δημόσιας και Δωρεάν Παιδείας μέσα από ένα ευρύ φάσμα πρακτικών που ξεκινάει από τους οικονομικούς περιορισμούς και φτάνει μέχρι το ίδιο το περιεχόμενο του σχολείου και το αξιακό φορτίο της αγωγής.
Αλλά μετασχηματίζοντας και ουσιαστικά αλλοιώνοντας το μορφωτικό, κοινωνικό και διαπαιδαγωγικό περιεχόμενο του σχολείου ανατρέπεται εκ βάθρων και ο χαρακτήρας της μάθησης και το νόημα της αγωγής. Ανατρέπεται ακόμα και η μακρά παραδοσιακή μορφωτική αντίληψη της αστικής τάξης που μιλούσε για το μορφωτικό αγαθό και για το χειραφετικό ρόλο της εκπαίδευσης. Ουσιαστικά, οι δυνάμεις του κεφαλαίου ανασύρουν τη θέσπιση της δημόσιας εκπαίδευσης και την εκθέτουν στους ανέμους της αγοράς και του κέρδους – όπου σ’ αυτή τη χυδαίως οικονομιστική αντίληψη, το ‘ανθρώπινο δυναμικό’ των αποφοίτων καλείται να μορφώνεται και αργότερα να προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες των επιχειρήσεων (human capital market)[2] -, όπως ανασύρουν συνολικά το κοινωνικό κράτος και ακόμα και το κράτος δικαίου στην Ευρώπη!
Επομένως, ο αγώνας για Δημόσια και Δωρεάν Παιδεία δεν είναι μόνο αγώνας για την εκπαίδευση, δεν είναι αγώνας – υπόθεση μόνο των εκπαιδευτικών ή μόνο του εκπαιδευτικού κινήματος ή και ακόμα μόνο των κοινωνικών κινημάτων αλλά είναι αγώνας κάθε πολίτη, όλων των πολιτών ανεξάρτητα από την επιμέρους πολιτική τους προσέγγιση, γιατί πρόκειται για το τι κοινωνία θέλουμε να διαμορφώσουμε, για το τι άνθρωπο θέλουμε να εκπαιδεύσουμε. Γιατί όλοι οι συνειδητοποιημένοι πολίτες γνωρίζουν πολύ καλά ότι μόνο μια κοινωνία αλληλεγγύης, μια κοινωνία πνευματικά ελεύθερων πολιτών μπορεί να διαμορφώσει ένα φωτεινό μέλλον, γιατί «η ανάπτυξη της παιδείας, αν και αποτελεί αυτοσκοπό για τη μορφωτική ανάπτυξη των ανθρώπων ήδη στο ιστορικό παρόν, συνδέεται έτσι με την ιστορική δυνατότητα μετάβασης σε μία καλύτερη κοινωνία, στην πανανθρώπινη χειραφέτηση»[3].
Σε μια τέτοιας έκτασης κρίση της χώρας μας και της Ευρώπης, σε μια δομική κρίση του καπιταλισμού που συνδέεται με την αποδόμηση των κοινωνικών δικαιωμάτων και της Δημόσιας και Δωρεάν Παιδείας, οι συλλογικοί φορείς και τα κοινωνικά κινήματα οφείλουν να αναπτύξουν πολιτικούς αγώνες για την αναχαίτιση της αποσάθρωσης του κοινωνικού κράτους και για την προαγωγή μιας δημοκρατικής πολιτικής που θα ξαναφέρει την ελπίδα για ένα φωτεινό μέλλον, που θα συνδέσει τη σημερινή Ευρώπη με τις μεγάλες διαφωτιστικές ιστορικές στιγμές της.
[1] Κ. Σταμάτης (2005), Η αβέβαιη « κοινωνία της γνώσης », Αθήνα: Σαββάλας, σ. 147
[2] ο.π., σ. 263
[3] ο.π., σ. 209
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
