Νίκος Τσούλιας Είναι ισχυρή η τάση των χωρών της Ευρώπης να διαμορφώσουν έναν υπερεθνικό θεσμό, την Ευρωπαϊκή Ένωση, έναν πρωτόγνωρο θεσμό στην περίοδο της νεωτερικότητας. Και αυτό αποτελεί μια στρατηγική επιλογή τους που συνδέεται με τις γενικότερες εξελίξεις της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, της πληροφορικής, της βιοτεχνολογίας κλπ.
Έχει γίνει αντιληπτό ότι σε συνθήκες σκληρού ανταγωνισμού σε αυτή τη φάση του καπιταλισμού μόνο μια ισχυρή Ευρώπη – που θα διεκδικεί μια θέση παγκόσμιου παίκτη στις διεθνείς εξελίξεις – μπορεί να προωθήσει τα εθνικά συμφέροντα των διάφορων κρατών. Αυτό όμως προϋποθέτει την ευρωπαϊκή ενοποίηση, η οποία θα περιέχει ως βασικά της στοιχεία την πραγματική οικονομική σύγκλιση μεταξύ των εταίρων, τη διαμόρφωση θεσμών και κουλτούρας αλληλεγγύης, την προαγωγή της κοινής άμυνας και κοινών συνόρων και προπάντων τον εκδημοκρατισμό στη λήψη των αποφάσεων στην Ε.Ε.
Όμως, πολιτική ενοποίηση δεν μπορεί να οριοθετείται μόνο σε επίπεδο νομοθετικών πρωτοβουλιών σε γενικό επίπεδο αλλά θα πρέπει να περιλαμβάνει το συστηματικό και καθολικό εκδημοκρατισμό και τομές και καινοτομίες σε όλους τους θεσμούς της κοινωνίας. Προφανώς η Ε.Ε. θα χαρακτηρίζεται από ποικιλομορφία και από αντιπαραθέσεις σε κάθε πεδίο: πολιτισμικό, κοινωνικό, πολιτικό, αλλά παράλληλα οφείλει να αναδεικνύει την ενότητα και τη δημιουργία μιας υπερδομής που θα υπερβαίνει τα επιμέρους στοιχεία της δίνοντας μια ταυτότητα του νέου σχήματος.
Και εδώ προκύπτουν οι ιδέες της «ευρωπαϊκής πολιτείας» και του «ευρωπαίου πολίτη», που δεν θα ακυρώνουν τα επιμέρους εθνικά χαρακτηριστικά αλλά θα τα προάγουν σε καλύτερες προοπτικές εξέλιξης. Μπορούμε όμως να μιλήσουμε για πολιτική ενοποίηση και για ευρωπαίο πολίτη χωρίς να δώσουμε ένα κοινό πολιτισμικό αφήγημα και ένα ενιαίο σύστημα αξιών; Μπορούμε, τελικά, να προωθήσουμε το βασικό στόχο της Ε.Ε. χωρίς την ενεργό συμμετοχή του πολιτισμού, της παιδείας και της εκπαίδευσης;
Ας δούμε ένα γενικό περίγραμμα επ’ αυτού. Το περιεχόμενο της εκπαίδευσης είναι εθνική υπόθεση των μελών – κρατών. Παράλληλα, αναπτύχθηκαν ωσμώσεις και κοινές επιμέρους δράσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών συστημάτων με αυξημένη ισχύ τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση – όπου αναπτύσσονται και προγράμματα κινητικότητας μεταξύ των φοιτητών – και την μεταλυκειακή κατάρτιση.
Έχουν γίνει πολλές συζητήσεις για την ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης. Οι πρώτες θεσμικές αναφορές έθεσαν κάποιες βάσεις κοινής σύμπλευσης των εκπαιδευτικών συστημάτων σε επιμέρους τομείς. Οι πρώτοι σταθμοί στην εκπαιδευτική πολιτική της Ε.Ε. μπορούν να θεωρηθούν:
1) Το 1974: επίσημη έναρξη της συνεργασίας στον τομέα της παιδείας.
2) Το 1976: προώθηση του πρώτου σχετικού προγράμματος δράσης.
3) Το 1982: πρώτη παρέμβαση σχετικά με την αναγκαιότητα προσαρμογής του σχολείου στις νέες τεχνολογίες πληροφόρησης.
4) Το 1985 – 1988: πρώτη σημαντική παρέμβαση στο περιεχόμενο της εκπαίδευσης, σχετικά με την ισότητα των ευκαιριών των κοριτσιών και των αγοριών, την αγωγή του καταναλωτή και την περιβαλλοντική αγωγή.
5) Το 1988: πρώτη επίσημη εισαγωγή του όρου «ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση» και ανάπτυξη πολιτικών προώθησής της.
6) Το 1995: με την ανακοίνωση της επιτροπής «διδασκαλία και εκμάθηση: προς την κοινωνία της γνώσης», τη θέσπιση του προγράμματος κοινοτικής δράσης «ΣΩΚΡΑΤΗΣ» και την καθιέρωση του 1996 ως «ευρωπαϊκού έτους της δια βίου εκπαίδευσης και κατάρτισης».
7) Το 1997: με την ανακοίνωση της επιτροπής: «για μια Ευρώπη της γνώσης». Η συνέχεια, που δεν μπορεί να συμπεριληφθεί για λόγους αναγνωστικής οικονομίας, είχε τα εξής βασικά χαρακτηριστικά α) την χρηματοδότηση προγραμμάτων κυρίως της κατάρτισης και δευτερευόντως της τεχνολογικής εκπαίδευσης και β) την εισαγωγή διάφορων επιμέρους καινοτομιών στα σχολικά προγράμματα ως παράλληλες εκπαιδευτικές λειτουργίες.
Συμπερασματικά, παρατηρείται μια επικράτηση του αγγλοσαξονικού μοντέλου εκπαίδευσης (με τη συνέργεια και την καθοδήγηση του ΟΟΣΑ), που υιοθετήθηκε πολύ πρόθυμα και από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και δεν αναδείχθηκε ο μορφωτικός και ο ουμανιστικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης. Και αυτό φυσικά δεν είναι τυχαίο, αλλά οφείλεται στο γεγονός της επικράτησης συντηρητικών πολιτικών στην Ε.Ε. μετά τη φάση της ανάδειξης του κοινωνικού κράτους στην περίοδο της σοσιαλδημοκρατικής κυριαρχίας.
Είναι προφανές ότι η ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης θα υπόκειται στις βασικές οικονομικές και πολιτικές της Ε.Ε. που σήμερα είναι στη ρότα του νεοφιλελευθερισμού και των συντηρητικών πολιτικών αλλά και των ακροδεξιών κομματικών σχηματισμών. Η ισχυροποίηση του ευρωσκεπτικισμού, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας και των ποικίλων λαϊκίστικων πολιτικών ρευμάτων προσθέτει νέα αγκάθια τόσο για τον εκδημοκρατισμό της Ε.Ε. όσο και για μια ουσιαστική μορφωτική ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης.
Θα συνεχίσουμε με ζητήματα στον πυρήνα του θέματός μας.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
